Kura domowa (Gallus gallus domesticus) należy do rzędu grzebiących (Galliformes) i jako udomowiony ptak wykazuje szeroki zakres preferencji pokarmowych. W warunkach naturalnych oraz półdzikich kury są wszystkożerne — ich układ pokarmowy jest przystosowany zarówno do trawienia pokarmów pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Zdolność do adaptacji żywieniowej sprawia, że są zwierzętami wyjątkowo elastycznymi pod względem dostępności źródeł pożywienia.
Dieta kur, niezależnie od tego, czy mowa o osobnikach hodowanych amatorsko, ekologicznie czy przemysłowo, ma istotne znaczenie dla ich zdrowia, płodności, jakości jaj oraz dobrostanu ogólnego.
Pokarm roślinny jako trzon diety
Największy udział w diecie kur stanowią surowce roślinne. W naturze oraz w hodowlach przydomowych ptaki te chętnie spożywają nasiona, ziarna zbóż oraz świeże rośliny zielne. Do najczęściej konsumowanych należą:
-
Pszenica, jęczmień, owies i kukurydza – źródła energii i błonnika pokarmowego,
-
Rośliny strączkowe (np. groch, soja) – dostarczają białka roślinnego, które jest istotne dla regeneracji tkanek i produkcji jaj,
-
Zielonki (młode liście koniczyny, lucerny, pokrzywy) – bogate w witaminy A, C, K oraz w mikroelementy,
-
Warzywa okopowe i liściaste – marchew, buraki, dynia, kapusta i szpinak, które dostarczają antyoksydantów i włókna surowego.
Kury selektywnie wybierają części roślin bogate w łatwo dostępne składniki pokarmowe. Szczególną rolę w sezonie wegetacyjnym odgrywa dostęp do pastwisk, gdzie ptaki mogą swobodnie uzupełniać dietę świeżymi pędami traw, liśćmi oraz nasionami dzikich roślin.
Pokarm pochodzenia zwierzęcego i owady
Mimo stereotypu, iż kura to typowy „ziarnojad”, ptak ten chętnie poluje na drobne bezkręgowce. Entomofagia, czyli spożywanie owadów, jest dla kur źródłem łatwo przyswajalnego białka zwierzęcego i tłuszczów. W naturalnych warunkach łapią:
-
Dżdżownice i inne pierścienice,
-
Larwy chrząszczy i much,
-
Pająki, mrówki i termity,
-
Ślimaki i drobne stawonogi.
Dodatkowo w diecie kur mogą znaleźć się resztki produktów zwierzęcych, takich jak gotowane mięso, ryby, a nawet niewielkie ilości nabiału (np. jogurt naturalny). Tego rodzaju uzupełnienia stosowane są przede wszystkim w hodowlach amatorskich jako urozmaicenie i źródło białka, choć powinny być podawane z umiarem.
Znaczenie gritu i minerałów
Unikalnym aspektem żywienia kur jest konieczność dostarczania im materiału ściernego, czyli tzw. gritu. Składa się on z drobnego żwiru, piasku, muszli ostryg lub wapienia. Grit pełni kluczową rolę w procesie trawienia mechanicznego pokarmu w żołądku mięśniowym, gdzie zamiast zębów dochodzi do rozcierania i miażdżenia połkniętych cząstek.
Ponadto wapń obecny w gricie (szczególnie w postaci zmielonych skorupek jaj czy muszli) odpowiada za prawidłową mineralizację jaj, czyli twardość i strukturę skorupy. Niedobory wapnia mogą prowadzić do deformacji jaj, przerzedzenia skorupy lub nawet do patologii układu kostnego u niosek.
Żywienie paszami przemysłowymi
W chowie intensywnym dominującym elementem żywienia kur są pasze pełnoporcjowe, opracowane tak, aby w pełni zaspokajać zapotrzebowanie ptaków na energię, białko, witaminy i minerały. Składniki najczęściej stosowane w takich mieszankach to:
-
śruta sojowa i rzepakowa,
-
mączki roślinne,
-
premiksy mineralno-witaminowe,
-
oleje roślinne jako źródło energii.
Pasze przemysłowe są ściśle zbilansowane, co minimalizuje ryzyko niedoborów, jednak jednocześnie ograniczają naturalne zachowania żerujące ptaków. Dlatego w chowie ekologicznym dąży się do integracji karmienia paszą z możliwością wybierania naturalnych składników środowiskowych.
Przysmaki i dodatki dietetyczne
W przydomowych hodowlach często stosuje się urozmaicenia diety w postaci przysmaków. Mogą to być:
-
Resztki warzyw i owoców – o ile nie są spleśniałe ani przyprawione,
-
Ziarna słonecznika – bogate w tłuszcze i witaminę E,
-
Otręby i kiełki zbóż – jako źródło błonnika i enzymów trawiennych.
Warto zaznaczyć, że kury nie powinny otrzymywać pokarmów słonych, smażonych, słodzonych, spleśniałych czy z dodatkami chemicznymi (np. przyprawy, sosy). Niektóre produkty, jak awokado, cebula, surowe ziemniaki i czekolada, są wręcz toksyczne dla ptaków.
Behawioralne aspekty żywienia
Zachowania żywieniowe kur są ściśle związane z ich strukturą społeczną oraz hierarchią. Ptaki z wyższą pozycją dominują przy karmidle, co może prowadzić do niedożywienia osobników podporządkowanych. Dlatego w chowie ekstensywnym i hobbystycznym zaleca się rozmieszczenie wielu punktów karmienia, by ograniczyć konkurencję społeczną.
Ponadto kury naturalnie poszukują pożywienia przez grzebanie w podłożu, co stanowi istotny element ich dobrostanu. Monotonne podawanie pokarmu w jednym miejscu może skutkować frustracją behawioralną i rozwijaniem stereotypii, takich jak wyrywanie piór czy agresja.
Dieta kur jest niezwykle złożona i zależna od warunków środowiskowych, sposobu chowu oraz celu hodowli (mięso, jaja, cele ozdobne). Optymalizacja żywienia kur wymaga uwzględnienia zarówno ich biologicznych potrzeb, jak i naturalnych zachowań. W dobie rosnącej świadomości na temat dobrostanu zwierząt oraz jakości produktów odzwierzęcych, właściwe karmienie kur stanowi fundament zdrowia stada i długowieczności ptaków.
