Sarna europejska (Capreolus capreolus) to typowy przedstawiciel rodziny jeleniowatych, który wyróżnia się wyrafinowaną strategią żywieniową. Jej żwacz – pierwszy z czterech żołądków przeżuwacza – ma niewielką pojemność, co wymusza selekcję paszy o wysokiej wartości odżywczej. Sarny należą do grupy tzw. selektywnych żerowców (ang. concentrate selectors), które unikają włóknistej biomasy, preferując rośliny miękkie, soczyste i łatwo fermentujące.
Ta biologiczna specjalizacja sprawia, że wybór pokarmu u sarny nie jest przypadkowy – wynika z fizjologicznych ograniczeń i potrzeb metabolicznych. Dla miłośników dzikich zwierząt i osób obserwujących ich zachowania, zrozumienie tej strategii to klucz do właściwej interpretacji ruchów i obecności zwierząt w danym środowisku.
Wiosna i lato – czas obfitości i selekcji
Wiosna to moment, kiedy dieta sarny ulega intensyfikacji pod względem jakości. Po okresie zimowego ograniczenia, organizm potrzebuje regeneracji, a w przyrodzie pojawia się duża dostępność młodych roślin. Wiosną i latem podstawą diety stają się:
- pędy i liście krzewów: jeżyna, leszczyna, głóg,
- rośliny zielne i zioła: mniszek lekarski, koniczyna, pokrzywa, szczaw,
- młode liście drzew liściastych: osika, brzoza, klon, grab,
- świeża trawa – tylko w początkowej fazie wzrostu, gdy zawiera niewiele ligniny.
Wysoka zawartość białka i cukrów prostych w tych roślinach pozwala na szybkie odbudowanie tkanki mięśniowej i uzupełnienie mikroelementów. Sarny są wtedy niezwykle aktywne – ich rytm żerowania obejmuje zarówno poranne, jak i wieczorne godziny, a niekiedy również noc.
Jesień – przygotowanie do zimy i większa różnorodność
Jesienią dostępność młodych, soczystych roślin maleje, ale pojawia się nowe bogactwo pokarmowe – owoce, nasiona, usychające liście. Sarny dostosowują się do tych zmian, wprowadzając do diety m.in.:
- opadłe owoce: jabłka dzikie i zdziczałe, śliwki, gruszki,
- nasiona drzew liściastych: żołędzie, bukiew – spożywane z umiarem ze względu na zawartość garbników,
- wysychające liście: jeszcze nieskórzaste, nadal bogate w składniki odżywcze,
- pozostałości upraw: np. liście buraków, resztki kapusty na polach po zbiorach.
To czas, w którym organizm sarny przygotowuje się do najtrudniejszych miesięcy. Choć nie tworzy dużych zapasów tłuszczu jak jelenie szlachetne, potrafi zwiększyć masę ciała i polepszyć kondycję, by lepiej przetrwać zimę.
Zima – walka o przetrwanie w warunkach niedoboru
Zima to okres największego wyzwania żywieniowego. Dostępność świeżej roślinności jest znikoma, a zapotrzebowanie energetyczne wzrasta. Sarna zmuszona jest do kompromisów: sięga po pokarm o niższej wartości, ale dostępny:
- pędy i igły młodych drzew iglastych: sosna, jodła, świerk,
- kora i cienkie gałązki: osika, grab, wierzba,
- wrzosy, borówka czarna, kruszyna,
- zimujące uprawy, np. rzepak ozimy, zwłaszcza pod warstwą śniegu.
Często obserwuje się też sarny przy paśnikach. Warto jednak pamiętać, że nie każde dokarmianie przynosi korzyść. Karma powinna być odpowiednio dobrana – najlepiej siano łąkowe, marchew pastewna, buraki. Chleb, odpady kuchenne czy ziarna zbóż mogą zaburzyć mikroflorę żwacza i prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.
Rola zmysłów i środowiska w poszukiwaniu pokarmu
Sarny polegają na doskonale rozwiniętych zmysłach. Węch umożliwia im lokalizowanie wartościowych roślin, wzrok pozwala ocenić zagrożenie, a słuch ostrzega przed drapieżnikami. Żerują głównie o zmierzchu i świcie, unikając pełnego światła dziennego.
Ich preferencje środowiskowe również nie są przypadkowe – najchętniej wybierają:
- obrzeża lasów i pola,
- zadrzewienia śródpolne,
- młodniki,
- pasy ekotonowe – graniczne strefy między dwoma typami siedlisk.
Takie środowiska zapewniają jednocześnie bezpieczeństwo i dostęp do różnorodnych zasobów. To właśnie w tych miejscach obserwuje się największą aktywność żerową sarny.
Wpływ żywienia na rozród i zdrowie
Dieta ma bezpośrednie przełożenie na sukces rozrodczy i ogólną kondycję populacji. Niedożywione samice mogą wykazywać zahamowaną ruję, a ich potomstwo będzie słabsze i mniej liczne.
W warunkach naturalnych sarna równoważy potencjalne niedobory poprzez różnorodność. Analizy florystyczne wykazują, że przedstawiciele tego gatunku spożywają rocznie nawet ponad 200 gatunków roślin. Taka elastyczność pozwala na zachowanie dobrej formy mimo sezonowych wahań dostępności pokarmu.
Z punktu widzenia zarządców terenów leśnych i obserwatorów przyrody, właściwe zrozumienie strategii żywieniowej sarny ma ogromne znaczenie. Zachowanie struktury mozaikowej środowiska, ochrona naturalnych zadrzewień oraz świadome ograniczenie ingerencji w ich siedliska stanowią fundament wsparcia dla tego wyjątkowego żerowcy europejskich lasów i pól.
Źródło: www.cafeanimal.pl
