Świerszcz polny (Gryllus campestris) to dobrze znany przedstawiciel rzędu prostoskrzydłych, którego dźwięczne cykanie wielu osobom kojarzy się z letnim wieczorem na wsi. Choć zwykle nie wzbudza niepokoju, niektórzy miłośnicy przyrody zadają sobie pytanie, czy to pozornie łagodne stworzenie może ugryźć człowieka. W poniższym artykule wyjaśniamy, jak wygląda aparat gębowy świerszcza, do czego służy i czy może stanowić jakiekolwiek zagrożenie.
Charakterystyka świerszcza polnego
Świerszcz polny należy do rodziny świerszczowatych (Gryllidae) i występuje powszechnie w Europie, także na terenie Polski. Zamieszkuje suche łąki, skraje pól i nasłonecznione polany, gdzie kopie własne norki. Jego ciało mierzy zazwyczaj od 20 do 26 milimetrów. Samce wyróżniają się głośnym śpiewem, który służy przywabianiu samic oraz odstraszaniu konkurencji.
Ten owad prowadzi głównie nocny tryb życia. Żywi się martwą materią organiczną, resztkami roślinnymi oraz małymi bezkręgowcami. W środowiskach, gdzie występuje intensywnie, może pełnić istotną rolę w rozkładzie substancji organicznych i wspomagać gospodarkę gleby.
Budowa aparatu gębowego i jego funkcje
Świerszcz, podobnie jak inne owady z rzędu prostoskrzydłych, posiada aparat gębowy typu gryzącego. Składa się on z żuwaczek (mandibulae), żuchw (maxillae) oraz warg – górnej (labrum) i dolnej (labium). Żuwaczki są stosunkowo silne, służą głównie do rozdrabniania pokarmu. W świecie owadów ten typ aparatu gębowego uważany jest za bardzo pierwotny, ale skuteczny.
U świerszczy żuwaczki są doskonale przystosowane do przecinania tkanek roślinnych i miękkiego materiału zwierzęcego. Nie są jednak zaprojektowane do przekłuwania skóry ssaków czy ludzi. Ruchy gryzące są powolne i niezbyt energiczne, ponieważ świerszcz nie musi polować na ofiary żywe ani przebijać chitynowych pancerzy.
Czy świerszcz może ugryźć człowieka?
Teoretycznie świerszcz polny jest w stanie użyć żuwaczek w kontakcie z ludzką skórą. W praktyce jednak do takiego zachowania dochodzi niezwykle rzadko. Świerszcze nie są agresywne wobec ludzi. Nie reagują na dotyk próbą obrony poprzez ugryzienie, a raczej starają się jak najszybciej uciec z zagrożenia.
Jeśli jednak chwycisz świerszcza w palce i silnie go ściśniesz, może zdarzyć się, że spróbuje ugryźć. Taki kontakt zazwyczaj kończy się lekkim uszczypnięciem, porównywalnym do dotknięcia ostrą krawędzią papieru. Skóra nie zostaje przebita, nie występuje krwawienie ani ból.
U osób o bardzo wrażliwej skórze może pojawić się chwilowe zaczerwienienie, ale nie ma ono charakteru alergicznego czy toksycznego. Aparat gębowy świerszcza nie jest w stanie przenieść patogenów chorobotwórczych, co oznacza, że taki kontakt nie niesie ryzyka zakażenia.
Zachowanie obronne świerszcza
Świerszcze są owadami płochliwymi. W sytuacji stresowej wybierają ucieczkę jako podstawową formę obrony. Dopiero jeśli zostaną unieruchomione i nie mają możliwości odskoczenia lub schowania się, mogą wykorzystać swoje żuwaczki jako ostatnią formę reakcji obronnej. Nawet wtedy nie należy tego porównywać do ugryzienia przez ssaka lub ukłucia przez owady błonkoskrzydłe.
Ich reakcja nie ma charakteru ataku, lecz raczej odruchowego szarpnięcia. Co ciekawe, samce potrafią być agresywne wobec innych samców w okresie godowym, a walki między nimi obejmują właśnie użycie aparatów gębowych. To jeden z nielicznych przypadków, gdy świerszcz może przejawiać zachowania bitewne.
Świerszcz jako pokarm – kontakt z jamą ustną człowieka
W ostatnich latach świerszcz polny, a także jego bliscy krewni, coraz częściej pojawiają się jako składnik diety wysokobiałkowej. Spożywanie owadów jadalnych staje się popularne w Europie w kontekście ekologii i alternatywnych źródeł białka. Świerszcze dostępne w sklepach są poddane dokładnemu oczyszczeniu i obróbce termicznej, a ich aparat gębowy nie stanowi żadnego zagrożenia.
Warto dodać, że nawet w przypadku trzymania świerszczy jako karmówki dla gadów, kontakt z ręką nie stanowi powodu do obaw. Nawet jeśli świerszcz zaczepi żuwaczkami o naskórek, nie wywołuje to żadnych szkód ani reakcji alergicznych. Po każdym kontakcie z owadami zaleca się jedynie standardowe umycie rąk.
Co odróżnia świerszcza od innych owadów gryzących
W przeciwieństwie do niektórych owadów posiadających aparat gębowy typu gryzącego (jak mrówki, niektóre chrząszcze czy larwy skórożarłoczne), świerszcz polny nie wykazuje zachowań oportunistycznych wobec ludzi. Mrówki mogą atakować w obronie mrowiska, chrząszcze – bronić się aktywnie, a larwy – próbować przegryźć się przez martwą tkankę.
Świerszcze natomiast nie prowadzą życia drapieżnego ani pasożytniczego. Ich układ pokarmowy i zachowania są wyraźnie dostosowane do świata roślin i prostych ofiar bezkręgowych. Ich kontakt z człowiekiem jest przypadkowy i krótkotrwały.
Świerszcze w hodowlach domowych
Miłośnicy zwierząt egzotycznych, którzy hodują gady, ptaszniki lub płazy, często mają do czynienia ze świerszczami jako karmówką. Popularne są zarówno świerszcze domowe (Acheta domesticus), jak i polne. Nawet przy częstym kontakcie ręcznym i przenoszeniu owadów do terrarium nie obserwuje się przypadków ugryzień.
Zaleca się delikatne obchodzenie się ze świerszczami, szczególnie przy przenoszeniu pincetą lub łyżeczką. Nie wynika to z obawy przed ugryzieniem, ale z faktu, że owady te są wrażliwe i łatwo je uszkodzić. Żuwaczki mogą zostać użyte instynktownie, lecz nie przynosi to skutków odczuwalnych dla człowieka.
Czy świerszcze gryzą inne zwierzęta?
Świerszcze nie są agresywne wobec zwierząt domowych. Kontakt z psem, kotem lub gryzoniem nie prowadzi do ugryzienia. Jeśli zostaną przypadkiem złapane przez pupila, raczej próbują uciec niż się bronić. Wyjątkiem są przypadki masowej hodowli, gdzie zbyt duże zagęszczenie owadów prowadzi do kanibalizmu. To jednak zjawisko wewnątrzgatunkowe i nieprzenoszące się na relację z człowiekiem.
Źródło: www.cafeanimal.pl
