Czy świnia jest mądrzejsza od psa?

Inteligencja zwierząt domowych od lat fascynuje zarówno badaczy, jak i opiekunów czworonogów. Wśród najczęściej porównywanych pod względem zdolności poznawczych znajdują się psy (Canis lupus familiaris) i świnie domowe (Sus scrofa domesticus). Choć pies od tysięcy lat towarzyszy człowiekowi jako zwierzę użytkowe i towarzyszące, coraz więcej badań dowodzi, że świnia może dorównywać mu inteligencją, a w niektórych aspektach – nawet przewyższać.

Neuroanatomia a potencjał poznawczy

Z punktu widzenia budowy mózgu, świnie i psy wykazują interesujące różnice i podobieństwa. Świnia posiada stosunkowo duży mózg – jego masa wynosi średnio około 180 gramów, co przy masie ciała zwierzęcia daje korzystny wskaźnik encefalizacji. Psy mają mniejsze mózgi (około 70–80 gramów u średniej wielkości osobnika), ale ich kora mózgowa, a szczególnie jej część przedczołowa, związana z planowaniem i rozwiązywaniem problemów, jest dobrze rozwinięta.

Badania przeprowadzone na Uniwersytecie Vanderbilta (2017) wykazały, że psy mają około 530 milionów neuronów korowych – znacznie więcej niż koty. Dla porównania, liczba neuronów w korze mózgowej świń nie jest tak dokładnie oszacowana, ale badania nad ich zdolnościami poznawczymi sugerują, że może ona być porównywalna z liczbą neuronów u psów, a w niektórych rejonach mózgu nawet ją przewyższać.

Uczenie się i pamięć operacyjna

Zarówno świnie, jak i psy potrafią uczyć się poprzez warunkowanie klasyczne i instrumentalne. W kontekście pamięci operacyjnej i zdolności do rozwiązywania problemów, świnie wykazują szczególne kompetencje.

W serii badań prowadzonych na Uniwersytecie w Lincoln (Wielka Brytania), świnie były szkolone do obsługi joysticka w celu poruszania kursorem po ekranie, aby osiągnąć nagrodę. Wyniki sugerowały, że świnie potrafią zrozumieć związek przyczynowo-skutkowy i planować swoje działania – umiejętności typowe dla wyższych ssaków. Psy również potrafią uczyć się złożonych zadań, jednak często ich sukces zależy od komunikacji z człowiekiem, a nie samodzielnego myślenia.

Komunikacja i relacje społeczne

Psy są mistrzami w odczytywaniu ludzkich sygnałów – gestów, mimiki i intonacji głosu. Potrafią reagować na ponad 100 komend i mają doskonale rozwiniętą zdolność do tworzenia więzi z ludźmi, co wynika z tysięcy lat selekcji na uległość i współpracę z człowiekiem.

Świnie, mimo że są rzadziej trzymane jako zwierzęta towarzyszące, wykazują również wysoki poziom inteligencji społecznej. W warunkach naturalnych żyją w grupach rodzinnych, gdzie funkcjonują skomplikowane relacje społeczne. Potrafią rozpoznawać indywidualne osobniki, przewidywać działania innych świń, a także manipulować zachowaniem grupy – np. poprzez udawanie, że znalazły jedzenie, aby odciągnąć innych od prawdziwego źródła pokarmu.

Samoświadomość i zdolność do abstrakcji

Test lustra, czyli klasyczna próba samoświadomości, polega na umieszczeniu znaku na ciele zwierzęcia w miejscu niewidocznym bez lustra. Niektóre badania sugerują, że świnie potrafią używać lustra do zlokalizowania ukrytego jedzenia, co może świadczyć o zdolnościach metapoznawczych. Psy w większości nie zdają testu lustra, chociaż badacze zwracają uwagę, że może to wynikać z innego typu percepcji zmysłowej – psy polegają głównie na węchu, nie wzroku.

Adaptacyjność i rozwiązywanie problemów

W eksperymentach z zakresu tzw. inteligencji ekologicznej, świnie często przewyższają psy. W warunkach zmiennych, takich jak labirynty z przeszkodami, świnie szybciej uczą się optymalnych tras i potrafią adaptować swoje zachowanie. Co więcej, potrafią rozpoznawać prosty symboliczny język, np. różnicować kształty i kolory w celu uzyskania nagrody.

Psy natomiast są bardziej zależne od człowieka i rzadziej wykazują inicjatywę w rozwiązywaniu problemów bez interakcji z opiekunem. To efekt selekcji hodowlanej – pies jako gatunek ewoluował ku współpracy, a nie niezależności.

Rola ewolucji i selekcji

Istotnym czynnikiem różnicującym inteligencję obu gatunków jest ich historia udomowienia. Psy były selekcjonowane pod kątem zdolności do współpracy, lojalności i posłuszeństwa. Z kolei świnie, choć również udomowione tysiące lat temu, były hodowane przede wszystkim jako zwierzęta rzeźne, bez silnej selekcji na cechy behawioralne związane z kontaktem z człowiekiem. Mimo to, ich inteligencja pozostała wysoka, co sugeruje, że niektóre zdolności poznawcze mogą być „produktem ubocznym” ogólnej złożoności mózgu, a nie tylko efektem selekcji użytkowej.

Podsumowanie: Kto jest mądrzejszy?

Odpowiedź na pytanie, czy świnia jest mądrzejsza od psa, nie jest jednoznaczna – zależy bowiem od przyjętych kryteriów inteligencji. Jeśli za miarę uznamy:

• zdolność do współpracy z człowiekiem – przewagę mają psy,

• zdolność do rozwiązywania problemów – tu świnie często wykazują większą samodzielność,

• umiejętności społeczne w obrębie własnego gatunku – świnie i psy prezentują zbliżony poziom,

• samoświadomość i planowanie – świnie wypadają korzystniej w testach z wykorzystaniem luster i abstrakcyjnych narzędzi.

W świetle aktualnych badań można uznać, że świnia nie tylko dorównuje psu pod względem inteligencji, ale w niektórych aspektach przewyższa go, szczególnie w zadaniach wymagających samodzielnego myślenia i adaptacji. To czyni ją jednym z najbardziej niedocenianych intelektualnie gatunków wśród zwierząt domowych.