Niedźwiedź polarny (Ursus maritimus), będący największym współcześnie żyjącym drapieżnikiem lądowym, zamieszkuje obszary przybrzeżne i lodowe regionu arktycznego. Jego występowanie ściśle związane jest z obecnością pokrywy lodowej, od której zależy dostęp do podstawowego źródła pożywienia – fok. Gatunek ten występuje w tak zwanym „kręgu arktycznym” obejmującym północne krańce Ameryki Północnej, Europy i Azji oraz otaczające je akweny Oceanu Arktycznego.
Arktyka – domena życia niedźwiedzia polarnego
Niedźwiedzie polarne są typowymi mieszkańcami Arktyki, a więc obszaru obejmującego:
-
Arktyczne wybrzeża Kanady (w tym Archipelag Arktyczny)
-
Alaskę (USA)
-
Grenlandię (Dania)
-
Północne wybrzeża Rosji (w tym Syberię, Ziemię Franciszka Józefa, Nową Ziemię)
-
Norwegię – archipelag Svalbard
Nie występują one na Antarktydzie ani na stałym lądzie Europy kontynentalnej. Kluczowym warunkiem ich bytowania jest dostęp do morskiego lodu, który umożliwia im polowanie na foki lodowe, takie jak nerpy i foki obrączkowane.
Siedliska sezonowe – życie w rytmie lodu
Ekologia niedźwiedzia polarnego opiera się na sezonowej migracji, uzależnionej od rytmów zamarzania i topnienia lodu morskiego. Wyróżniamy dwa główne typy siedlisk:
-
Lód dryfujący (pack ice): Jest to główne środowisko życia dla większości populacji. Niedźwiedzie przemieszczają się wraz z ruchem lodu, wykorzystując go jako platformę do polowań.
-
Obszary przybrzeżne i wyspy: W sezonie letnim, gdy lód się cofa, niedźwiedzie często spędzają czas na lądzie – szczególnie dotyczy to populacji z zachodniej Zatoki Hudsona, które przebywają na lądzie nawet kilka miesięcy, żyjąc z zapasów tłuszczu zgromadzonych zimą.
W regionach takich jak Svalbard czy północna Grenlandia, pokrywa lodowa utrzymuje się przez większą część roku, co pozwala niedźwiedziom na całoroczne polowanie.
Populacje regionalne i ich rozmieszczenie
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) oraz grupa Polar Bear Specialist Group wyróżniają 19 populacji niedźwiedzia polarnego, rozmieszczonych wokół Oceanu Arktycznego. Przykładowe populacje:
-
Beaufort Zachodni i Wschodni (Alaska i Kanada)
-
Zatoka Hudsona (Manitoba, Kanada) – znana z sezonowych migracji
-
Barents Sea (Svalbard i Rosja) – jedna z najlepiej zbadanych populacji
-
Kara Sea i Laptev Sea (Rosja) – słabiej poznane, ale ważne siedliska
Różne populacje różnią się trybem życia w zależności od zasięgu lodu morskiego, klimatu i dostępności ofiar. Niektóre są wysoce mobilne, inne wykazują dużą lojalność wobec określonych obszarów.
Klimat jako czynnik ograniczający zasięg
Zasięg geograficzny niedźwiedzi polarnych jest ograniczony nie tylko przez szerokość geograficzną, ale przede wszystkim przez obecność trwałego lodu morskiego. Wraz z postępującym ociepleniem klimatu, zasięg lodu kurczy się, co prowadzi do:
-
Utraty kluczowych siedlisk łowieckich
-
Wydłużenia okresów postu (szczególnie latem)
-
Zwiększenia kontaktu z ludźmi (np. w osadach grenlandzkich i kanadyjskich)
-
Spadku przeżywalności młodych z powodu osłabienia samic
W efekcie wiele populacji – szczególnie te z południowego zasięgu (jak zachodnia Zatoka Hudsona) – doświadcza pogarszających się warunków bytowania.
Wyzwania związane z ochroną siedlisk
Ze względu na transgraniczny charakter występowania, ochrona siedlisk niedźwiedzi polarnych wymaga współpracy międzynarodowej. Istnieją umowy i konwencje, które mają na celu:
-
Zachowanie morskich korytarzy migracyjnych
-
Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych
-
Regulację działalności przemysłowej na Arktyce (górnictwo, transport morski, odwierty)
-
Monitorowanie populacji i prowadzenie badań telemetrycznych
Państwa arktyczne, takie jak Norwegia, Kanada, Rosja, USA i Dania (Grenlandia), odgrywają kluczową rolę w zarządzaniu tymi obszarami i ich użytkowaniem.
Podsumowanie – Gdzie naprawdę żyją niedźwiedzie polarne?
Niedźwiedzie polarne zamieszkują wyłącznie obszary otaczające Ocean Arktyczny, gdzie lód morski stanowi niezbędną platformę do życia i polowań. Ich siedliska są dynamiczne i zmienne w rytmie sezonowym oraz zależne od zasięgu pokrywy lodowej. Najliczniejsze populacje można spotkać w Kanadzie, Rosji i na Grenlandii. Zmiany klimatyczne oraz rozwój przemysłu arktycznego stanowią największe zagrożenie dla zachowania tych siedlisk. Długoterminowa ochrona tego gatunku musi uwzględniać zarówno biologiczne, jak i geopolityczne aspekty jego obecnego zasięgu.
